Սիմբիոզ

Սիմբիոզը երկու կամ ավելի տարբեր կենսաբանական մարմինների միջև փոխազդեցուդյունն է։ Այն կարող է լինել շահավետ, փոխշահավետ և կարող է պատահել որ մի մարմնին այդ փոխազդեցությունը վնասի, իսկ մյուսին ոչ օգնի և ոչ էլ խանգարի։

Սիմբիոզի օրինակներ են՝

Միջատների ծաղիկի փոշոտումը (միջատները ստանում են նեկտար կամ այլ սնունդ, իսկ ծաղիկը փոշոտում է), կլոուն ձուկը և անեմոն ջրային բույսը (կլոուն ձուկը ուտում է անողնաշար կենդանիներին, որոնք վտանգ են սպառնում անեմոնին, նաև ձկան արտաթորանքը անեմոնի համար սննդային նյութ է։ Իսկ ձուկը գիշատիչներից պատսպարվում է անեմոնի մեջ, որը ունի դաղող բջջիջներ, որը սակայն կլոունին վտանգ չի սպառնում նրա ուժեղ իմունիտետի շնորհիվ), մամուռները ու ծառերը (մամուռները ծառը օգտագործում են որպես հենարան, այլ ոչ սննդի աղբյուր, իսկ ծառը դրանից ոչինչ չի կորցնում կամ ստանում։ Ստացվում է, որ մամուռը օգուտ ստանում է, իսկ ծառն անտարբեր է մնում)։

Սիմբիոզի ձևերն են՝

Կոոպերացիա
Կոպերացիան այն փոխազդեցությունն է, որից բոլոր մարմիններն էլ ստանում են օգուտ, սակայն նրանց համակեցությունը ու փոխազդեցությունը պարտադիր պայման չի։ Կոպերացիայի օրինակ է մենակյաց խեցգետնին ու կորալյան պոլիպների՝ ակտիաների փոխազդեցությունը, մենակյաց խեցգետինը իր վրա տանում է ակտինային, ակտինային դա ձեռնտու է, քանի որ իր որսի տարածքը մեծանում է։ Օգուտ է ստանում նաև խեցգետինը, ակտինայի որսի մի մասով սնվում է խեցգետինը։

Կոմենսալիզմ
Երբ փոխազդեցության կողմերից մեկը ստանում է օգուտ, իսկ մյուսն անտարբեր է տվյալ փոխազդեցությանը։ Վերը նշված ջրիմուռի ու ծառի օրինակը վառ կոմենսալիզմի օրինակ է։ Կոմեսալիզմի օրինակ է նաև այն, երբ մի տեսակը սնվում է մյուս տեսակի սննդի մնացորդներով, օրինակ երբ փոքր ձկները շնաձկանը շրջապատած հետևում են նրան, շնաձկան որսի դեպքում մի մասը նրանց է բաժին ընկնում։ Շնաձկան ներքո նրանք նաև պաշտպանված են։ Այսինքն ստացվում է, որ փոքր ձկները ստանում են օգուտ, իսկ շնաձուկն այս գործընթացին անտարբեր է։

Ամենսիալիզմ
Այս այն փոխազդեցությունն է, երբ մի տեսակը ճնշում է մյուսին իսկ ինքը վնաս չի կրում։ Օրինակ՝ բարդու կողքին աճել է թուփ, որը միշտ ստվերում է մնում ու մասամբ է ստանում արևի ջերմությունը, այս դեպքում բարդին ճնշում է թփին։ Թուփը կրում է ճնշում բարդուց, սակայն բարդին անտարբեր է այս փոխազդեցությանը։

Մուտուալիզմ
Այս փոխհարաբերությունը բոլոր կողմերին էլ շահավետ է, և նրանց համակեցությունն ու փոխազդեցությունը դառնում է պարտադիր բոլոր տեսակների համար։ Օրինակ է վերևում գրված միջատների ու ծաղիկների փոխհարաբերությունը, եթե միջատները չմտնեն փոխազդեցության մեջ չեն ունենա նեկտար, իսկ ծաղիկները չեն փոշոտի, ստացվում է որ նրանց փոխազդեցությունը պարտադիր պայման է։

Մակաբուծություն
Մակաբուծությունը այն փոխհարաբերությունն է երբ մի մարմինը կախված է մյուսից, ստանում է սնունդ, և օգտագործում նրան որպես ապրելու միջավայր։ Մակաբուծությունը ունի երկու տեսակ առաջինը՝ ժամանակավոր․
Արյունածուծ մոծակը ապրում է արտաքին աշխարհում, մյուս մարմնի վրա հարձակվում է սնվելու համար։
Արգասային տիզը ապրում է տիրոջից ոչ հեռու։
Լուն ապրում է մարմնի վրա իր զարգացման շրջանը մեծ մասը։
Երկրորդը՝ մշտական․
Էխինակոկը չի կարող ապրել առանց իր տիրոջ

Քերականություն

1․Լրացնել բաց թողած տառերը և կետադրել ./4մ./                                                                 

Վարդանը սփրթնեց, աչքերը շողացին մռայլ մի ցոլքով և նա վերջին հայացքով մի ակնթարթում կտրեց զորագնդերը:Նայեց նրանց, որոնք գնում էին դեպի սխրագործություն, որ չունի մահի երկյուղ: Ահռելի ուժը իր թիկունքում զգալով’ վճռեց կռվել մինչև վերջին  շունչը:                                                                                                                   Շիփ-շիտակ զարկեց գետի մեջ’ ուղիղ մատյան գնդի վրա: Հայկական այրուձիի զորագնդերը մխրճվեցին պարսիկների մեջ սկսվեց մի ահավոր նախճիր: Մատյան գունդը ընկրկեց և սկսեց հետ-հետ շրջվել իրեն քաշելով պատառոտված ու շփոթված թևերը: Վարդանը մի ակնթարթ տատանվեց, բայց իսկույն ևեթ  մխրճվեց  աջ   թևը Սունյաց  ուխտադրուժ  զորագնդերի մեջ, որոնք, չկարողանալով անդրադարձնել այդ  հուժկու հարվածը, ժամանակ չունեցան սթափվելու: Մոլեգնել սկսեց ռամկական կռիվը, այդ անարվեստ, բայց ոգելից կռիվը։  Թվում էր վրիժառու դարերի կուտակված  զայրույթ էր պոռթկում  բռնակալների դեմ:

Conditionals exercises

Conditionals
zero
If you heat water to 100°, it boils.
If I forget her birthday, Andrea gets upset.

first
What will she do if she misses the bus?
If they’re hungry, I’ll make some sandwiches.

second
If I won a million dollars, I would buy my own airplane.
If I were rich, I’d spend all my time travelling.

third
He would have gone with you if you had asked him.
They wouldn’t have hired you if you hadn’t had some experience abroad.

What would you do if it rained on your wedding day?
rained
will rain
would rain

If she comes, I will call you.
will
would
would have

If I eat peanut butter, I get sick.
would have gotten
would get
get

What will you do if you fail the history exam?
would fail
will fail
fail

If they had not taken the car, I would have driven you.
take
taken
would take

If it snows, will you still drive to the coast?
will you
would you
would you have

When I go on holiday, I always ask my neighbour to water my plants.
ask
asked
would ask

If I will explain the problem to my sister, she’ll be happy to help me.
explain
explained
will explain

We’ll be late for the film if we won’t hurry up.
didn’t hurry up
won’t hurry up
don’t hurry up

If I didn’t need the money, I’d work less.
I work
I’ll work
I’d work

If you get a red card, you can’t play in the rest of the game.
get
got
will get

What would you say if he would ask you on a date?
asks
asked
would ask

I’ll have a shower as soon as I’ll get home.
I get
I’ll get
I’d get

I studied English every day if I had time.
studied
will study
would study

Самостоятельная работа

Упражнение 1. Прочитайте предложения, вставляя пропущенные
глаголы движения.

• Друзья шли быстро, поэтому они пришли первыми. 2. Виктор шел медленно, поэтому он пришел последним. 3. Марта поздно встала, но шла в университет очень быстро, поэтому пришла вовремя. 4. Ван шел медленно, поэтому он пришел на урок позже всех. 5. Автобус ехал очень быстро, поэтому мы приехали рано. 6. Самолет прилетел в Белгород в 8 часов утра. 7. Павел плавает лучше меня, он первым пришел к берегу.

Упражнение 2. Вставьте вместо точек подходящий по смыслу глагол движения:

• Вчера весь день лил дождь, а сегодня чудесная солнечная погода. 2. Моя мама не любит носить золотые украшения. 3. Этот мальчик очень плохо вел себя на уроке. 4. В кинотеатре “Москва” идет новый американский фильм. 5. У вас плохое зрение, вам обязательно нужно носить очки. 6. Твоя новая прическа тебе очень идет. 7. Вчера на экзамене мне не повезло. Я вытянул неудачный билет. 8. Когда на уроке интересно, время летит незаметно. 9. Моя подруга очень счастлива – она удачно вышла замуж. 10. Саша шла на другую работу.

Упражнение 3. Составьте из двух простых предложений сложное с
придаточным причины:

• 1. Сегодня он опоздал, потому что его не разбудили.
  2. Теперь каждый день шли дожди, так как наступила осень.
  3. Я буду отдыхать только в сентябре, потому что летом я буду работать в колхозе.
  4. Она не могла подойти к телефону потому что у нее была высокая температура,
  5. Мы не могли выполнить эту работу, потому что у  нас не было опыта.
  6. У молекул воды нельзя обнаружить свойства ни свободного
  кислорода, ни свободного водорода, потому что вода представляет собой не смесь этих простых веществ, а химические соединения.

Упражнение 4. Закончите предложения, используя предлоги благодаря
и из-за.

• 1.Сестра победила в конкурсе благодаря хорошей подготовке (хорошая подготовка).
• 2. Из-за грозы (гроза) они не пришли.
• 3. Мы собрали хороший урожай благодаря дождям (дожди).
• 4. Проезд закрыт из-за ремонта дороги (ремонт
  дороги).
• 5. Река пересохла из-за засухи (засуха).
• 6. Благодаря счастливой случайности (счастливая случайность) они встретились.
• 7. Студенты хорошо сдали экзамен благодаря трудолюбию (трудолюбие).
• 8. Из-за плохого настроения (плохое настроение) он не пошел на концерт.

Քերականություն

1. Արտագրե՛լ նախադասությունները՝ փակագծերում տրված
բայերը անհրաժեշտ քերականական ձևերով գրելով համապատասխան տեղերում։

1. Մայր մտնող արևի ճառագայթները ոսկևորել են ամեն ինչ, և մի կախարդող
տեսարան են ստեղծել, որով հիանում են հյուրանոցի պատշգամբները ելած զբոսաշրջիկները։

(հիանալ, ոսկևորել, ստեղծել)

2. Արդեն բացվել են պարտեզի ծաղիկները, և հեռվից նայելիս թվում է, թե մի նախշուն գորգ ծածկել է պատշգամբի առջև փռված այդ հողակտորը։

(թվալ, ծածկել, բացել)

3. Ցանկապատի հետևում երևում է մի տուն. նրա բակում արևածաղիկներ էին աճել,
որոնք, իրենց գեղեցիկ գլուխները բարձր պահած, կարծես ժպտում էին անցորդներին։

(ժպտալ, երևալ, աճել)

4. Մենք մեքենայի միջից անշարժ նայում էինք ճամփեզրի մոտակա սյունին նստած
արագիլին, մինչև որ նա տեղից պոկվեց և թևերը ծանր-ծանր թափահարելով՝ թռավ դեպի մոտակա ճահիճները։

(թռչել, պոկել, նայել)

5. Առաջարկը միաձայն ընդունվեց, և հաջորդ օրվանից բոլորը սկսեցին աշխատանքի գալ մեկ ժամ շուտ, որպեսզի կարողանան ժամանակին ավարտել պատվերի  կատարումը։

(սկսել, ընդունել, կարողանալ)

6. Ընթացող գնացքի լուսամուտից երևում էին մոտակա բնակավայրերի լույսերը,
որոնք մի պահ առկայծեցին թանձրացող խավարում, ապա անհետացան։

(երևալ, անհետանալ, առկայծել)

7. Հանգստյան տան բակում մարդիկ զբոսնում էին երեխաները, ճոճանակների վրա
նստած, օրորվում էին, իսկ մեղմ քամին բերում էր մոտակա սարերի զովությունը։

(օրորել, զբոսնել, բերել)

8. Վարպետը անջատեց հաստոցը, վերցրեց նոր պատրաստած դետալը և համեմատեց գծագրի հետ՝ երբեմն ինչ-որ չափումներ անելով։

(վերցնել, անջատել, համեմատել)

9. Դաշնակահարի մատները սահում էին ստեղների վրայով, և դահլիճը ողողվել էր
հոգեպարար մի երաժշտությամբ, որն ալեկոծում էր ունկնդիրների հոգիները։

(ալեկոծել, ողողել, սահել)

10. Ճամփեզրի խոտերի միջից հանկարծ մի աղվես հայտնվեց, որն անցավճանապարհի մյուս կողմն ու անհետացավ թփուտներում։

(անցնել, անհետանալ, հայտնվել)

Գործնական քերականություն

1․Բառարանի օգնությամբ գրիր տրված բառերի բացատրությունը:

Միամորիկ-մոր միակ զավակը հանդիսացող, մինուճար:

քանքար-ոսկե կամ արծաթե մետաղադրամ:

քենակալ-քենու ամուսինը, բաջանաղ:

մաքառել-պայքարել, կռիվ մղել:

անտունի-ժողովրդական երգի մի տեսակ:

դրվատել-գովել, գովաբանել, ներբողել:

մախաղ-փոքրիկ տոպրակ, որի մեջ լցնում են ուտելիքի պաշար և կապում մեջքին:

2․Համապատասխանեցրու դարձվածքները տրված բացատրություններին:
Գլուխը լցնել-դրդել մի արարքի

թևերը փռել-պաշտպանել

աստծու կրակ-չարաճճի

արյունը ջուր դառնալ-խիստ վախենալ

առաջին ջութակ-գլխավոր դեմք

3․Բառակազմական վերլուծության ենթարկիր տրված բառերը (օրինակ՝ միջնապատ-մեջ(արմատ)+ին(ածանց)+ա(հոդակապ)+պատ(արմատ)

թրաշուշան-թուր+ա+շուշան

դաշունահարված-դաշուն+ա+հարված

պարագիծ-պար+ա+գիծ

շքերթ-շուք+երթ

տնանկ-տուն+անկ

տնտեսուհի-տնտես+ուհի

հարսնացու-հարս+ա+ցու

ջրամբար-ջուր+ամբար

4․Տրված բարդ բառերի առաջին բաղադրիչները փոխելով՝ ստացիր նոր բառեր․

բարձրագագաթ -լեռնագագաթ, սրագագաթ

քաղցրաձայն —բարձրաձայն-
վսեմաշուք-անշուք,
տիրակալ-անակնկալ
վճռաբեկ-սրտաբեկ
սառնաղբյուր-լեռնաղբյուր
վարկանիշ-երկնանիշ
դալկադեմ-անդեմ
ցատկահարթակ-բարձրահարթակ
հոռետես-կարճատես

Բաղադրյալ բառերը լինում են բարդ, ածանցավոր և բարդածանցավոր

5․ Յուրաքանչուր եռյակից կազմի՛ր երեքական բաղադրյալ բառ: 

սենյակ, հյուր, խաղ—Խաղասենյակ, հյուրասենյակ, հյուրախաղ

ձյուն, ծաղիկ, շատ—ձնծաղիկ, ձնաշատ, ծաղկաշատ

սեր, ընկեր, զրույց—զրուցասեր, ընկերասեր, զրուցընկեր

գիծ, ուղիղ, անկյուն—ուղղանկյուն, ուղղագիծ, անկյունագիծ

երգ, պար, խումբ—պարերգ, խմբերգ, պարախումբ

քաղաք, պետ, գյուղ—գյուղաքաղաք, քաղաքապետ, գյուղապետ

Test

• Write the verbs in correct tense forms.

1.The programme have cost (cost) more than one billion since the beginning of the year.
2. Have you ever been (you /ever/be) to London?
3. It is the first time he has taken (take) the plane.
4. She looks upset: she has been looking (look) for her purse for over three quarters of an hour.
5. How long ago did you place (you/place) that order?
6. We have not heart (not hear) from them for quite a long time, I hope there is nothing wrong with them.
7. I had been (be) ready for two hours when he finally phoned me to tell me he wasn’t coming.
8. We have been working (work) together for a long time now.
9. She had been waiting(wait) for two hours when he finally arrived.
10. John has been living (live) in New York ever since his wife was sent there on business.
11. I have never worked(never work) so far, but I am very motivated for this job.
12. She studied (study) English when she was at University, but she has forgotten most of it now: what a shame!
13. He had been (be) unemployed for 6 months when he received their offer.
14. What did you do last night? We went (go) to the cinema.
15. We have only been to the theatre once since we moved (move) to London last year.
16. We can’t use room 145 at the moment because the painters are redecorating (redecorate) it.
17. Unemployment is rising (rise) since last summer but it seems that the situation is going to improve in the near future.

• Ask wh questions.

1. He will buy wine. What will he buy?
2. He is playing tennis. What is he playing?
3. He teaches French. What does he tech?
4. We should buy tickets. What should we buy?
5. He has visited Italy. Where has he visited?
6. They are students. What are they?
7. She can come tomorrow. When can she come?
8. I ate a salad. What did I eat?
9. Donald Trump said that. Who said that?
10. I study English. What do I study?
11. December 25th is Christmas. When is Christmas?
12. They went to a party. Where did they go?
13. My brother is coming. Who is coming?
14. She called her mother.
15. I’m going downtown tomorrow. Where am I going tomorrow?
16. The class starts at 1 p.m. When does the class start?
17. Huge means very big. What does huge mean?
18. She was crying because she fell down. Why was she crying?

9֊ րդ դասարան Ինքնաստուգում

1.Ինչ է ոսպնյակը: Ոսպնյակների ինչ տեսակներ գիտեք:

Թափանցիկ, ապակե մարմինը, որը երկու կողմից սահմանափակված է գնդային մակերևույթներով կոչվում է ոսպնյակ: Ոսպնյակները լինում են 6 տեսակի՝ երկուուռուցիկ, հարթ-ուռուցիկ, գոգավոր-ուռուցիկ, երկգոգավոր, հարթտ գոգավոր, ուռուցիկ-գոգավոր։

2. Որ ուղիղն են անվանում ոսպնյակի գլխավոր օպտիկական առանցք:

3. Որ ոսպնյակներն են կոչվում ուռուցիկ. և որ ոսպնյակները՝ գոգավոր:

Ուռուցիկ են այն ոսպնյակները, որոնց միջին մասն ավելի հաստ է, քան եզրերը, իսկ գոգավոր են այն ոսպնյակները, որոնց միջին մասն ավերի բարակ է, քան եզրերը:

4. Ինչ է բարակ ոսպնյակը: Որ կետն են անվանում ոսպնյակի օպտիկական կենտրոն: Ինչ հատկությամբ է այն օժտված:

Բարակ են այն ոսպնյակները, որոնց միջին մասը զգալիորեն փոքր է նրանց սահմանափակող գնդային մակերևույթների շառավիղներից:

Ոսպնյակի օպտիկական կենտրոնն է կոչվում բարակ ոսպնյակի և գլխավոր օպտիկական առանցքի հատման Օ կետը: Ոսպնյակի օպտիկական կենտրոնով անցնող ճառագայթը իր ուղղությունը չի փոխում:

5. Ինչով են իրարից տարբերվում հավաքող և ցրող ոսպնյակները:

Հավաքող ոսպնյակ ի վրա ընկնող ճառագայթների փունջը ոսպնյակով անցնելուց հետո հավաքվում է մեկ կետում, իսկ ցրվող ոսպնյակը ճառագայթների փունջը անցնելուց հետո ոսպնյակը ցրվում է բոլոր ուղղություններով:

6. Որ կետն է կոչվում հավաքող ոսպնյակի կիզակետ: Իսկ ցրող ոսպնյակի կեղծ կիզակետ?

Այն կետը, որը ընկած է ոսպնյակի գլխավոր օպտիկական առանցքի վրա կոչվում է հավաքող ոսպնյակի կիզակետ։ Ցրող ոսպնյակներինը անվանում են կեղծ կիզակետ։

7. Ինչ է ոսպնյակի կիզակետային հեռավորությունը: Ինչով են տարբերվում հավաքող և ցրող ոսպնյակների կիզակետային հեռավորությունները:

Ոսպնյակի օպտիկական կենտրոնից` O մինչև գլխավոր կիզակետ` F ընկած հեռավորությունը կոչվում է ոսպնյակի կիզակետային հեռավորություն: Հավաքող ոսպնյակի կիզակետային հեռավորությունը դրական է, իսկ ցրողինը՝ բացասական:

8. Որ մեծությունն է կոչվում ոսպնյակի օպտիկական ուժ: Ինչ միավորով է այն արտահայտվում, և ինչպես է արտահայտվում այդ միավորը:

Կիզակետային հեռավորության հակադարձ մեծությունը կոչվում է ոսպնյակի օպտիկական ուժ և նշանակվում է Dտառով:

9. Առարկայի բարձրությունը 70 սմ է, իսկ նրա պատկերի բարձրությունը 52 սմ:

Որքա՞ն է ոսպնյակի գծային խոշորացումը:

10.Որքա՞ն է 0.8 մետր բարձրությամբ առարկայի պատկերի բարձրությունը, եթե ոսպնյակի գծային խոշորացումը 2.5 է: Պատասխանը գրել տասնորդականի ճշտությամբ:

<<Համար մեկ տարրը Տիեզերքում՝ Ջրածին>>

 1. Ինչո՞ւ  է   ջրածինը  համարվում   համար մեկ  տարրը  Տիեզերքում…
Ջրածինը համարվում է Տիեզերքում համար մեկ տարըը, որովհետև միացությունների ձևով ջրածինը չափազանց տարածված տարր է: Նա  կազմում է  ջրի զանգվածի 11%-ը, մտնում է բոլոր բուսական` մրգերի, բանջարեղենների, թթուների,  և կենդանական նյութերի` ճարպերի, սպիտակուցների,  ածխաջրերի, նավթի, և շատ այլ հանքային նյութերի բաղադրության մեջ:  Նա կազմում  է արեգակի և աստղերից շատերի զանգվածի կեսից ավելին: Արեգակնային համակարգի ամենամեծ մոլորակը` Յուպիտերը, համարյա ամբողջովին կազմված է ջրածնից:

2.Ջրածինը համարվում  է  ապագայի վառելանյութ. ինչո՞ւ. …
Ջրածինը համարվում է ապագայի վառելանյութ, քանի որ ջրածնի այրման ժամանակ մեծ քանակությամբ ջերմություն է անջատվում: Ջրածնի այրումից առաջացած ջերմությունը շատ ավելի մեծ է քան ցանկացած այլ վառելանյութի այրումից: Հենց մեր օրերում ստեղծում են վառելանյութը, լաբորատոր փորձերի և ուսումնասիրությունների միջոցով:

3. Բնութագրեք  ջրածին քիմիական տարրը.

ա) քիմիական նշանը- H                            բ) հարաբերական ատոմային զանգվածը-1,00797                                       գ) մետա՞ղ է.  թե՞  ոչ մետաղ-ոչ մետաղ                  դ) դիրքը պարբերական համակարգում.այսինքն ո՞ր պարբերության և ո՞ր խմբի տարր է-կարգաթիվ՝ 1, խումբ՝ առաջին, պարբերությունէ առաջին     ե) ատոմի կառուցվածքը`միջուկի լիցքը-1 միջուկում պրոտոների թիվը-1 էլեկտրոնների թիվը-1 էներգետիկ մակարդակների թիվը -1

*4. Ջրածնի   վալենտականությունը և օքսիդացման աստիճանը միացություններում.գրեք օրինակներ. ..
Ջրածնի վալենտականությունը 1 է: Օքսիդացման աստիճանը -1 է հիդրիթներում, մնացած միացություններում ունի +1 օքսիդացման աստիճան։

*5. Գրեք. ջրածին պարզ  նյութի բանաձևը. ..և  որոշեք նրա հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը ` Mr  և մոլային զանգվածը M գ/ մոլ …

*6. Որոշեք ջրածինը օդից ծանր է թե՞ թեթև. քանի ՞ անգամ.
Ջրածինը օդից թեթև է 14,5 անգամ:

*7.  Դուք  լաբորատորիայում ստացել  եք ջրածին  և այրել։ Նկարագրեք. Ձեր կողմից կատարված լաբորատոր փորձերը  և  գրեք. համապատասխան  ռեակցիաների հավասարումները. …

*8. Ո՞րն  է ջրածնի առաջացրած և Երկրագնդում ամենատարածված բարդ  նյութը. գրեք  այդ  նյութի քիմիական  բանաձևը  և որոշեք ջրածնի զանգվածայլն բաժինը տոկոսով արտահայտած։
Ջրածնի առաջացրած և երկրագնդում ամենատարածված բարդ նյութը H2O-ն է:

*9. Որտե՞ղ են  կիրառում ջրածինը….
Ջրածինը կիրառվում է որպես թեթև գազ, վեր բարձրացնող ուժ դիրիժաբլների լցման համար: Քիմիական արդյունաբերությունում որպես վերականգնիչ հատկապես Ni, Pt, Pd-ի առկայությամբ: Օգտագործվում է քարածուխից արհեստական բենզինի ստացման համար, ամոնիակի, սպիրտների, հալոգենաջրածինների սինթեզում։Մեծ քանակությամբ ջրածին կիրառվում է ամոնիակ, HCl սինթեզելու համար, հեղուկ ճարպերի հիդրոգենացման համար։

Թեմա 16 Հայաստանի Բագրատունյաց թագավորությունը.

Թեմա 16. Հայաստանի Բագրատունյաց թագավորությունը.
ա/ Հայաստանի անկախության վերականգնումը: Աշոտ 1-ին /բանավոր, էջ 84-88, նաև այլ աղբյուրներ/.
Թեմա 17. Պայքար պետականության պահպանման համար.
ա/ Սմբատ 1-ին
բ/ Աշոտ 2-րդ Երկաթ /բանավոր, էջ 89-93, նաև այլ աղբյուրներ/.
Թեմա 18. Բագրատունյաց Հայաստանի վերելքը 10-րդ դարի երկրորդ կեսին և 11-րդ դարի սկզբին: Անին՝ մայրաքաղաք.
ա/ Հայոց թագավորության վերելքի սկիզբը՝ Աշոտ 3-րդ Ողորմած, Սմբատ 2-րդ Տիեզերակալ
բ/ Թագավորության հզորացումը Գագիկ 1-ինի օրոք /բանավոր, էջ 94-97, նաև այլ աղբյուրներ/.

Առաջադրանք.
1. Ներկայացրե՛ք Հայոց թագավորության վերականգնման ներքին և արտաքին նախադրյալները։
Ներքին նախադրյալներն էին՝ հայերի միասնական լինելը անկախության համար։ Արտաքին նախադրյալները այն էին, որ Արաբական խալիֆայությունը թուլացել էր, իսկ Բյուզանդիան այսպես ասած օգնում էր Հայաստանին անկախության հարցում,քանի որ Բյուզանդիայի կայսրը Վասիլ (Բարսեղ) I էր։

2. Ի՞նչ քայլեր ձեռնարկեց Սմբատ 1-ինը երկրի կենտրոնացման ուղղությամբ:
Աշոտ I-ը մահացավ 890 թ. և իր հաջորդ Սմբատ I-ին /890-914/ թողեց ամուր և միավորված երկիր: Նա իր հոր նման խելացի քաղաքական գործիչ էր և շարունակում էր ներքին ու արտաքին խաղաղասիրական քաղաքականությունը՝ ճկուն դիվանագիտությամբ խուսանավելով Բյուզանդիայի և Արաբական խալիֆաության միջև: 892 թ. Սմբատը գրավեց Հայաստանում արաբների վերջն հենակետը՝ Դվինը, ձերբակալեց արաբ ամիրաներին և շղթայակապ ուղարկեց Կոստանդնուպոլիս:
893 թ. Սմբատ I-ը բարեկամության և առևտրական պայմանագիր կնքեց Բյուզանդիայի հետ:
908 թ. Յուսուֆը թագ ուղարկեց դժգոհ Գագիկ Արծրունուն և նրան խալիֆի միջոցով ճանաչեց Հայաստանի թագավոր:
Շուտով Յուսոֆը Գագիկի հետ ներխուժեց Հայաստանի կենտրոնական գավառներ: Տեղի ունեցած ժակատամարտում Սմբատի բանակն անհաջոթյուն կրեց: Հայոց թագավորը ստիպված փակվեց Կապույտ բերդում: Համառ պաշտպանությունից հետո հայերի ուժերը սպառվեցին: Սմբատը ստիպված եղավ դադարեցնել դիմադրությունը: Հակաարաբական պայքարը շարունակեց Նախճավանի Երնջակ բերդի կայազորը: Յուսուֆը Հայոց թագավորին բերեց Երնջակի պարիսպների մոտ և պահանջեց հրամայել զենքը վայր դնել և հանձնվել: Բայց քաջարի արքան պաշտպաններին կոչ արեց շարունակելու դիմադրությունը: Գազազած Յուսոֆը Սմբատին մահապատժի ենթարկեց և նրա մարմինը խաչեց Դվինի դարպասներին: