Գ.Մխիթարյանի <>-ից էջ9-ից մինչև էջ11-ի առաջադրանքները

Տարբերակ 1

I.  2

II.  2

III. 1

IV. 4.

V. 3

VI. 4.

Տարբերակ 2.

I. 2

II. 2

III. 1

IV. 2

Տնային աշխատանք

1. Հարցական դերանունները փոխարինի՛ր բառով կամ բառակապակցությամբ և ընդգծի´ր այն բառը, որին դրանք լրացնում են:

Օրինակ`

 (Ե՞րբ) պատսպարվեցինք վրանում: Կեսօրին պատսպարվեցինք վրանում:

(Ո՞րտեղ) տանջվում էինք անտանելի տոթից: Արև տակ տանջվում էինք անտանելի տոթից:
(Ինչո՞ւ) շատ հեռու գնացինք ավերակներից: Որպեսզի չվիրավորվենք շատ հեռու գնացինք ավերակներից:
Տաք ավազն սկսեց մխալ (ինչպե՞ս):-

2. Տրված նախադասություններին ավելացրո՛ւ պարագաներ, այսինքն` այնպիսի լրացումներ, որոնք ցույց են տալիս գործողության հետ կապ ունեցող հանգամանքներ (տեղ, ժամանակ, ձև, չափ, նպատակ, պատճառ և այլն):

Ի՞նչ է տեղի ունենում:-
Սարսափելի տեսարան է լինում:
Կոկորդիլոսներն ու օձերը վխտում են:
Տեղումներով առատ վայրեր շատ կան:
Սրընթաց ցեխագետեր էին հոսում:

3. Տրվածպարզ նախադասությունները դարձրո՛ւ բարդ` ավելացնելով փակագծերում տրված հարցերին պատասխանող պարագա երկրորդական նախադասություններ:

Վագրը ծառի ետևից մռնչաց, տեսնելով, որ իր ձագուկի վրա փորձումեն հարձակվել: (ի՞նչ պատճառով)
Նավակը մյուս ափին էր կանգնած,  քանի որ ճանապարհի կեսին փչացել էր: (ի՞նչ պատճառով)
Ինքն էլ իր ասածին չի հավատում, քանի որ լսել էր մեկ ուրիշից: (ինչո՞ւ)
Մինչև կյանքի վերջը ծիծաղելու է վրադ: (ինչո՞ւ)

Պարագաներ. Առաջադրանքներ

Պայմանի պարագա

Ցույց է տալիս գործողության կատարման պայմանը։

Հիմնականում արտահայտվում է անորոշ դերբայի տրական հոլովով և դեպքում կապով։

Պատասխանում է ի՞նչ պայմանով, ո՞ր դեպքում հարցերին։

1. Ընդգծի՛ր պայմանի պարագաները։

Քո մերժման դեպքում նրանք կհայտնվեն անելանելի դրության մեջ։-

Մնացի տանը պարապելու պայմանով։

Բարձր գնահատական ստանալու դեպքում կարժանանաս ծնողներիդ գովքին։

Շուտ օգնության հասնելու դեպքում կավարտվեր այդ ամենը։

Նման դեպքում միշտ էլ հարցը վճռվում է հօգուտ մեծամասնության։

Նպատակի պարագա

Ցույց է տալիս գործողության կատարման նպատակը։

Արտահայտվում է առավելապես անորոշ դերբայի տրական հոլովով, ինչպես նաև  կապային կապակցություններով՝ համար, նպատակով, հանուն։

Պահանջում է ինչո՞ւ , ինչի՞ համար, ի՞նչ նպատակով հարցերը։

2. Ընդգծի՛ր նպատակի պարագաները։

Աղջիկները գնացին աղբյուր՝ ջրի։

Շտապում էր՝ սեղմելու այդ մեծ բարեգործի ձեռքը։

Չափ ու քանակի պարագա

Ցույց է տալիս գործողության կատարման չափը , աստիճանը։

Պատասխանում է ինչքա՞ն , որքա՞ն հարցերին։

Արտահայտվում է թվական դերանուններով՝ այսքան, այդքան, այնքան, նույնքան, ․․․, մակբայներով՝ կրկին, նորից, բազմիցս, անընդհատ, բառակապակցություններով՝ տասն անգամ, կիսով չափ, այն աստիճան։

3. Գտի՛ր չափ ու քանակի պարագաները։

Գրավիչ են դարձյալ քո աչքերը ջինջ։

Մայր ու որդի շատ երկար զբոսնեցին:

Փայտփորիկն անընդհատ կտցահարում էր ծառը:

Ոսկե շղթան արժեր հազար դոլար:

Փոքրիկը շատ էր սիրում պաղպաղակ և երբեք չէր հրաժարվում դրանից:

Այդ երեկո ծերունին բնավ չխոսեց:

Հոու Դի և հինգ հատիկներ. Թարգմանություն

Հին չինական քաղաքակրթությունը ագրարային քաղաքակրթություն է: Հետեւաբար, Չինաստանում կան բազմաթիվ լեգենդներ, որոնք խոսում են գյուղատնտեսության մասին:

Մարդու հայտնվելուց հետո նա օր ու գիշեր անցկացնում էր օրվա հացի հոգսերի մեջ։ Որսը, ձկնորսությունը և վայրի մրգեր հավաքելը եղել են առաջին մարդկանց կյանքի հիմնական զբաղմունքը։

Ժամանակին Յութայում (վայրի անունը) ապրում էր մի երիտասարդ աղջիկ, որի անունը Ցզյան Յուան էր: Մի անգամ, երբ նա քայլում էր, տուն գնալիս ճանապարհին մի մեծ ոտնահետքերի հանդիպեց։ Այս հետքերը նրան շատ էին հետաքրքրում։ Եվ նա ոտքը դրեց տպագրություններից մեկի վրա։ Դրանից հետո Ցզյան Յուանը ամբողջ մարմնով դող է զգացել։ Մի քիչ ժամանակ անցավ, և նա հղիացավ։ Ժամկետից հետո Ցզյան Յուանը երեխա է լույս աշխարհ բերել։ Նորածին տղան հայր չունենալու պատճառով կարծում էին, որ նա շատ դժբախտ կլինի։ Նրան խլել են մորից և մեկին դաշտ են նետել։ Բոլորը կարծում էին, որ երեխան սովից կմահանա։ Սակայն փոքրիկին օգնության են հասել վայրի կենդանիները՝ ողջ ուժով պաշտպանելով տղային։ Էգերը նրան կերակրել են իրենց կաթով, իսկ երեխան ողջ է մնացել։ Նրա ողջ մնալուց հետո չար մարդիկ ծրագրել են տղային մենակ թողնել անտառում։ Բայց այդ ժամանակ, բարեբախտաբար, անտառում փայտահատ կար, ով փրկեց երեխային։ Այսպիսով, չար մարդիկ կրկին չկարողացան ոչնչացնել երեխային: Վերջապես մարդիկ որոշեցին այն թողնել սառույցի մեջ։ Եվ կրկին հրաշք տեղի ունեցավ. Ոչ մի տեղից թռչունների մի զանգված ներս թռավ, նրանք բացեցին թևերը՝ սառը քամուց իրենցով ծածկելով տղային։ Դրանից հետո մարդիկ հասկացան, որ սա անսովոր տղա է։ Նրանք նրան վերադարձրին մորը՝ Ցզյան Յուանի մոտ։ Շնորհիվ այն բանի, որ երեխային միշտ ինչ-որ տեղ էին նետում, նրան անվանեցին Չի (Դատարկված):

Մեծանալով՝ փոքրիկ Չին մեծ երազանք ուներ. Տեսնելով, որ մարդկանց կյանքը հղի է տառապանքով, ամեն օր ստիպված են վայրի կենդանիներ որսալ և վայրի պտուղներ հավաքել, նա մտածեց. եթե մարդիկ անընդհատ սնունդ ունենային, ապա կյանքը ավելի լավ կլիներ։ Հետո նա սկսեց հավաքել վայրի ցորենի, բրնձի, սոյայի, կաոլիանգի և տարբեր պտղատու ծառերի սերմեր։ Հավաքելով դրանք՝ Չին արտը ցանեց սերմերով, որոնք ինքն էր մշակում։ Նա անընդհատ ոռոգում էր, մոլախոտ էր անում, իսկ աշնանը դաշտում բերք էր հայտնվում։ Այս մրգերն ավելի համեղ էին, քան վայրիները։ Որպեսզի իր աշխատանքը դաշտում հնարավորինս լավ և հարմար լինի, Չին փայտից ու քարից պատրաստեց պարզ գործիքներ։ Իսկ երբ Չին մեծացավ, նա արդեն գյուղատնտեսության մեջ հարուստ փորձ էր կուտակել ու իր գիտելիքները փոխանցել մարդկանց։ Դրանից հետո մարդիկ փոխեցին իրենց նախկին ապրելակերպը և սկսեցին Չիին անվանել «Հոու դի»: «Հոու» նշանակում է «տիրակալ», իսկ «Դի» նշանակում է «հաց»:

Հոու Դիի հիշատակին, նրա մահից հետո, նրան թաղեցին «Լայն դաշտ» կոչվող վայրում։ Հենց այս վայրն ուներ գեղեցիկ բնապատկեր և բերրի հող։ Լեգենդն ասում է, որ երկնային սանդուղքը, որը կապում է Երկինքն ու Երկիրը, հեռու չէ այս դաշտից: Ըստ լեգենդի՝ ամեն աշուն այս վայրում թռչուններ էին հավաքվում՝ սուրբ փյունիկի գլխավորությամբ:

Աղբյուրը

Ինքնաստուգում. տարբերակ 1

1․ Հաշվել քառակուսային եռանդամի տարբերիչը (դիսկրիմինանտը):

3x²+7x+1

D=49-12

D=37

-x²-2x+12

D=52

4x²+x-2

D=1+32

D=33

2․ Լուծել քառակուսային հավասարումը և քառակուսային եռանդամը վերլուծել գծային արտադրիչների (ե՞րբ է այն հնարավոր):

3x²-2x-1=0

D=4+12

D=16

VD=4

x1=2+4/6=6/6=1

x2=2-4/6=2/6=1/3

x²-8x+15=0

D=64-60

D=4

VD=2

x1=8+2/2=10/2

x2=8-2/2=3

x²+20x+100=0

D=400-400

D=0

D<0

3․ Այդ ո՞ր երկու իրական թվերն են որոնց և՛ գումարը և՛ արտադրյալը հավասար է 10-ի։

x²-10x+10=0

D=100-40

D=60

VD=2 ⋅ V15

x1=10+2V15/2 =5+V15

x2 = 10-2V15/2=5-V15

 

 

Հասարակագիտություն. Ինքնաստուգում

• Ինչպիսի՞ պետություններում է առավել տարածված թրաֆիքինգը։ Ինչու՞։

Հնդկաստան՝ 14 մլն զոհով, Չինաստան՝ 3,2 մլն զոհով, Պակիստան՝ 2,1 մլն զոհով։ Ասիայում թրաֆիքինգի զոհերի 36%-ը երեխաներ են, 64%-ը՝ մեծահասակներ։

• Մի քանի նախադասությամբ ներկայացրեք` ի՞նչ է թրաֆիքինգը, ի՞նչ եղանակներով է իրականացվում, ի՞նչ հետևանքների կարող է հանգեցնել, ովքե՞ր են համարվում թրաֆիքինգի համար առավել խոցելի։

Թրաֆիքինգը անձանց սեռական, հոգեբանական, ֆիզիկական, մտավոր բռնի շահագործումն է։ Այն մեծամասամբ պատահում է կանանց և երեխաների հանդեպ։ Ամբողջ աշխարհում այն համարվում է ամենաարագ աճող և ամենաշահութաբեր հանցագործությունը: ։

• Մի քանի նախադասությամբ ներկայացրեք` ինչ է կոռուպցիան, ի՞նչ դրսևորումներ ունի, ի՞նչ վնասների կարող է հանգեցնել։

Կոռուպցիան քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական և շրջակա միջավայրին հասցվող վնասներ է պատճառում: Կոռուպցիա է կաշառքը, խաբեությունը։ Կոռուպցիան հանցագործություն է, որն իրականացնում է հեղինակավոր պաշտոն ունեցող մարդը՝ օգուտներ ձեռք բերելու կամ սեփական շահի համար։

• Ո՞ր ոլորտներում է առավել կանխատեսելի կոռուպցիայի առկայությունը։ Ինչու՞։

Համարյա բոլոր ոլորտներում էլ կան կոռուպցիա

• Եթե լինեիք առաջնորդ, ի՞նչ գործունեություն կծավալեիք կոռուպցիայի դեպ։ Ինչպե՞ս եք պատկերացնում կոռուպցիայի կանխարգելումը։

Մարոսողական համակարգ

Մարսողական համակարգը օրգան և հյուսվածքային համակարգ է, որը պատասխանատու է սննդի մշակման համար, որպեսզի այն կարողանա մարսել և օգտագործել օրգանիզմը:

Այն սկսվում է բերանից, որտեղ սնունդը մանրացվում է ատամներով և խառնվում թուքի հետ, որը պարունակում է ֆերմենտներ, որոնք սկսում են ածխաջրերի քայքայումը: Այնուհետեւ սնունդն անցնում է կոկորդով եւ մտնում ստամոքս, որտեղ շարունակվում է ստամոքսահյութի օգնությամբ սպիտակուցների եւ ածխաջրերի պառակտման գործընթացը։

Այնուհետև սնունդը մտնում է բարակ աղիքներ, որտեղ այն հետագայում քայքայվում և ներծծվում է աղիքի պատերի միջով արյան և ավշի մեջ: Սննդի մնացորդները անցնում են հաստ աղիքներ, որտեղ ձևավորվում են կղանք և ջուրը ներծծվում։

Վերջապես, սննդի մնացորդները դուրս են մղվում օրգանիզմից անուսի միջոցով։ Մարսողությունը ներառում է տարբեր օրգաններ, ինչպիսիք են լյարդը, ենթաստամոքսային գեղձը և լեղապարկը, որոնք արտադրում են լեղի և սննդի մարսողության և կլանման համար անհրաժեշտ այլ ֆերմենտներ:

Պարագաներ. Առաջանդրանքներ

Դասարանական աշխատանք

Պարագաներ

Բայի այն լրացումները, որ ցույց են տալիս գործողության հետ կապ ունեցող հանգամանքներ, կոչվում են պարագաներ։

Լինում են տեղի, ժամանակի, ձևի, պատճառի, նպատակի, պայմանի, չափ ու քանակի և այլն։

Տեղի պարագա

Բայական անդամի այն լրացումն է, որը ցույց է տալիս գործողության կատարման տեղը։

Պատասխանում է որտե՞ղ հարցին, արտահայտվում է տեղի մակբայով, դերանուններով, տրական , հայցական, բացառական, գործիական, ներգոյականհոլովներով և կապային կապակցությամբ։

1. Գտի՛ր տեղի պարագաները, ընդգծի՛ր։

Ես թողել եմ հեռվում դալարագեղ այգին։

Բլուրների վրա ալիք-ալիք փռված էր մշուշը։

Քեզ եմ թողել այնտեղ, իմ սպասված երազ։

Մեր գյուղից վեր, մինչև այսօր պահպանվել է այդ շինությունը։

Հնձանի ստվերում ՝ ուռենու կողովների մեջ, սև խաղողը շողշողում էր։

Ուղիղ երկու շաբաթ Մաշտոցը գրեթե դուրս չեկավ իր կացարանից։

Կապույտ լուսավոր երկնքի տակ սլացիկ ծառեր են։

Արարատյան դաշտի հնագույն գյուղերից մեկում ապրում էր մի պատկառելի ծերունի։

Մըսր քաղաքում ապրող Մելիքը մարդիկ ուղարկեց Սասուն։

Ո՞ր նախադասության մեջ տեղի պարագա չկա

Ա․ Կանաչը անցյալ տարվա չոր խոտի տակ ծլել էր արդեն։

Բ․ Հրացանը մահակի պես ձեռն առած՝ ամեն օր նախիրը սարն էր քշում։

Գ․ Մթնաձոր տանող միակ արահետը առաջին ձյան հետ փակվում էր։

Դ․ Հովիվը բարկանում է շների վրա և նույնիսկ նրանց վրա մահակ բարձրացնում։

Ժամանակի պարագա

Ցույց է տալիս գործողության կատարման ժամանակը։

Արտահայտվում է ժամանակի մակբայներով, գոյականի տարբեր հոլովաձևերով /տրական, հայցական, բացառական, գործիական, ներգոյական/, կապային կապակցություններով, դերբայական ձևերով /համակատար դերբայ/։

1. Գտի՛ր և ընդգծի՛ր ժամանակի պարագաները․

Խաղաղ գիշերով դու կգաս։

Փողոցն անցնելիս սայթաքեց։

Հավաքվեցին գիշերով։

Գյուղը դատարկվեց մի ակնթարթում։

Մինչև գարուն ոչ մի մարդ ոտք չի դնում անտառներում։

Սակայն Մթնաձորում այժմ էլ թավուտ անտառներ կան։

Գիշերվա հետ որսի են ելնում։

Մի երեկո խոստովանեց իր սերը։

Մասնավորող պարագայական բացահայտիչ

2. Կետադրել, նշել տեսակը․

Ձորի երկու կողմերում` թավուտ անտառների մեջ, արջեր շատ են լինում։-Տեղի պարագա

Վաղ առավոտյան ուղիղ ժամը վեցին արթնանում էր։-ժամանակի պարագա

Երևանում` Աբովյան փողոցում նկարահանում է։-Տեղի պարագա

Հաջորդ օրը շոգ կեսօրին նա տուն վերադարձան։-ժամանակի պարագա

Ներգործող խնդիր, Միջոցի խնդիր. Առաջադրանքներ

Ներգործող խնդիր

Ներգործող խնդիրը ցույց է տալիս այն առարկան, որի կատարած գործողությունն իր վրա կրում է ենթական։

Ներգործող խնդիրը դրվում է բացառական հոլովով, սեռական հոլովով և կողմից կապով։ Ներգործող խնդիր պահանջում են կրավորական սեռի բայերը։

1. Տրված նախադասություններում ընդգծել ներգործող խնդիրները․

Ես անչափ հուզվել էի ծնողներիս անակնկալ այցից։

Երիտասարդի համազգեստը կարվել էր Թիֆլիսիսց հրավիրված դերձակի կողմից։

Երկինքը միանգամից ծածկվեց ամպերով։

Փողոցները փակվել էին մեքենաներով։

Նամակը բարձրաձայն կարդացվեց պապի կողմից։

2. Նախադասությունները դարձրո՛ւ ներգործող անուղղակի խնդրով։

Հինգ դիմում արագ լրացվեց Սիմոնի կողմից։

մառախուղի թանձր քուլաները հալածվում էին քամու կողմից:

Զոհրակը բերվում էր զինվորների կողմից։

Միջոցի խնդիր

Այն առարկան, որի միջոցով կամ որով կատարվում է գործողությունը, կոչվում է միջոցի անուղղակի խնդիր։

Միջոցի անուղղակի խնդիրը դրվում է գործիական հոլովով և պահանջում է ումով, ինչով հարցերը։

Միջոցի անուղղակի խնդիրը արտահայտվում է նաև սեռական հոլովի և միջոցով, ձեռքով կապական բառերի կապակցությամբ, օրինակ՝ Նա իր վատ գործերն անում էր ուրիշների միջոցով։

2. Գտի՛ր միջոցի անուղղակի խնդիրները։

Արմենը քարերով ամրացրել էր իր նկուղը։

Ձին թռչում էր, ոտքերով դոփում գետինը։

Ծանոթների միջոցով նա վերջապես տեղավորվեց լավ աշխատանքի։

Աղջկա վարսերը կապված էին ժապավենով։

Հավաքվածները կռվում էին քարերով ու փայտերով։

Հետաքրքիր փաստեր Ֆրանսիայի մասին. Թարգմանություն

• Ֆրանսիացիների 90%-ը վարում են միայն «կենցաղային» ավտոմեքենաներ – «Ռենո», «Պեժո» и «Ցիտրոյեն»: Նմանատիպ իրավիճակ է նաև Չեխիայում, որտեղ գրեթե բոլորը վարում են չեխիական «Շկոդա»

• Կիրակի օրերը Ֆրանսիայի բոլոր խանութները փակ են:

• Նորմալ գինին Ֆրանսիայում արժե ավելի էժան քան մեկ բաժակ կոֆեն սրճարանում:

• Գրեթե ամեն տեղ Ֆրանսիայում կարելի է  առանց վախենալու խմել ջուր ծորակից:

• Ֆրանսիան աշխարհում առաջին տեղն է զբաղեցնում գորտեր ներմուծելով:

Աղբյուրը