Նյութի կառուցվածքի մասին

Մոլեկուլներ և նրանց շարժումը

I. Կարո՞ղ է բուսական յուղի կաթիլը անսահմանափակ տարածվեւ օրի
մակերևույթով.
1. կարող է: Նրան ոչինչ չի խանգարում
2. չի կարող:Կաթիլը կտարածվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ շերտի հաստությունը չի հավասարվել յուղի ամենափոքր մասնիկների
չափերին

Պատասխան 2

Ընտրեք ճիշտ սահմանումը.
II. փոքրագույն մասնիկները, որոնցից կազմված են տարբեր
նյութերը, կոչվում են
III. նյութի փոքրագույն մասնիկների բաղկացուցիչ
մասերը կոչվում են
1. ատոմներ
2. մոլեկուլներ

Պատասխան 1

IV. Ո՞ր նյութերում է (պինդ, հեղուկ թե գազային) տեղի ունենում
դիֆուզիան.
1. դիֆուզիա տեղի է ունենում միայն գազերում
2. դիֆուզիա տեղի է ունենում միայն հեղուկներում
3. դիֆուզիա տեղի է ունենում միայն պինդ մարմիններում
4. դիֆուզիա տեղի է ունենում պինդ մարմիններում, հեղուկներում գազերում

Պատասխան 4

V. Թթու դնելիս թարմ վարունգների վրա տաք աղաջուր են լցնում: Ինչո՞ւ
է վարունգների աղիացումը տաք ջրում ընթանում ավելի արագ
1. աղը արագ է լուծվում
2. վարունգների միջմոլեկուլային հեռավուրությունները մեծանում են, և
պրոցեսը արագ է ընթանում
3. մոլեկուլների շարժման արագությունը մեծանում է, և դիֆուզիան արագ է կատարվում

Պատասխան 3

VI. Նյութի մոլեկուլների միջև.
1. գոյություն ունի փոխադարձ ձգողություն և վանողություն
2. գոյություն չունի ոչ ձգողություն, ոչ վանողություն
3. գոյություն ունի միայն ձգողություն
4. գոյություն ունի միայն վանողություն

Ալիքի երկարություն: Ալիքի տարածման արագություն

Ցանկացած ալիք տարածվում է որոշակի արագությամբ:

Ալիքի արագություն ասելով` հասկանում ենք խոտորման տարածման արագությունը:

Ալիքի արագությունը որոշվում է այն միջավայրի հատկություններով, որում տարածվում է: Մի միջավայրից մեկ այլ միջավայր անցնելու դեպքում ալիքի արագությունը փոխվում է:

Արագությունից բացի, ալիքի կարևոր բնութագրիչներից է ալիքի երկարությունը՝ λ (լամբդա):

Ալիքի երկարություն է կոչվում այն հեռավորությունը, որն անցնում է ալիքը տատանումների պարբերությանը հավասար ժամանակամիջոցում:

Քանի որ ալիքի արագությունը հաստատուն մեծություն է, ապա դրա անցած ճանապարհը հավասար է արագության և նրա տարածման ժամանակի արտադրյալին:

Այսպիսով, ալիքի երկարությունը գտնելու համար պետք է նրա արագությունը բազմապատկել տատանումների պարբերությամբ՝ 
λ=V⋅T

Այս բանաձևն արտահայտում է ալիքի երկարության կապը նրա արագության և տատանումների պարբերության հետ:Հաշվի առնելով, որ տատանումների պարբերությունը հակադարձ համեմատական է հաճախությանը, կարելի է ստանալ մի բանաձև, որը կարտահայտի ալիքի երկարության կապը նրա արագության և տատանումների հաճախության հետ. 

λ=V⋅T=V⋅1ν, որտեղից` V=λ⋅ν 

որտեղ V -ն ալիքի արագությունն է, T- ն` ալիքում տատանումների պարբերությունը:

Ալիքում տատանումների հաճախությունը համընկնում է աղբյուրի տատանումների հաճախությանը (քանի որ միջավայրի մասնիկների տատանումները հարկադրական են) և կախված չէ այն միջավայրի հատկություններից, որում ալիքը տարածվում է: Մի միջավայրից մեկ այլ միջավայր անցնելու դեպքում ալիքի հաճախությունը չի փոխվում, փոխվում են միայն ալիքի արագությունն ու երկարությունը: 

Տատանումների պարբերություն

1.Որ ֆիզիկական մեծությունն է կոչվում տատանումների պարբերություն

Տատանումների պարբերությունն այն նվազագույն ժամանակամիջոցնն է, որից հետո տատանումներ կատարող համակարգը նորից վերադառնում է նույն վիճակին, որում գտնվել է տատանումների սկզբին համապատասխանող պահին։

2.ինչ միավորներվ է արտահայտվում տատանումների պարբերությունը

Տատանումների պարբերությունը սովորաբար նշանակվում է T տառով:

3.ինչ է տատանումների լայնույթը:ինչ միավորներվ է այն արտահայտվում;

Տատանվող մարմնի առավելագույն շեղումը հավասարակշռության դիրքից կոչվում է տատանումների լայնույթ:Այն արտահայտվում է երկարության միավորներով՝ մետր,սանտիմետր և ալն:

4.ինչ է տատանումների հաճախությունը;Ինչ միավորներով է այն արտահայտվում

Մեկ վայրկյանում կատարվող տատանումների թիվն կոչվում է  տատանումների հաճախություն։Հաճախությունը արտահայտվում է հերցով (Հց)

5.Որ հաճախություննէկոչվում 1Հց;

Տատանումների հաճախկությունը 1 Հց նշանակում է յուրաքանչյուր վայրկյանում տատանվող մարմինը կատարում է 1 տատանում:

6.Որո՞նք են տատանումների մարման պատճառները

Մարման պատճառներն են, օդի ազդեցությունը տատանվող մարմնի վրա և կախման կետում շփման առկայությունը:

Գաղափար մեխանիկական տատանումների մասին:Մարող և չմարող տատանումներ:Ազատ և հարկադրական տատանումներ:Մաթեմատիկական և զսպանակավոր ճոճանակ:Ռեզոնանսի երևույթ:

1.Մեխանիկական տատանումների տարբեր օրինակներ

Սրտի բաբախումը, ձայնալարերի թրթռումը, թիթեռնիկի թևերի թափահարումը, ավտոմեքենայի շարժիչի գլանում մխոցի առաջընթաց-հետընթաց շարջումը․․․

2.Ի՞նչն է բնորոշ բոլոր տատանողական շարժումներին

Տատանումները շարժումներ են, որոնք կատարվում են հերթականորեն՝ հակադիր ուղղություններով: Տատանումներն ունեն բնորոշ հատկություն՝ կրկնելիություն:

3.Ո՞ր տատանումներն են անվանում պարբերական։

Այն տատանումները, որոնք որոշակի հավասար ժամանակից հետո նույնությամբ կրկնվում են, կոչվում են պարբերական։

4.Ո՞ր ֆիզիկական մեծությունն է կոչվում տատանումների պարբերություն։

Այն ամենափոքր ժամանակամիջոցը, որից հետո տատանումները կրկնվում են, կոչվում է տատանումների պարբերություն։

5.ի՞նչ միավորներվ է արտահայտվում տատանումների պարբերությունը։

Տատանումների պարբերությունը (ընդունված է նշանակել T տառով) որոշելու համար չափում են t ժամանակը, որի ընթացքում կատարվել է մի քանի տատանում և այն բաժանում կատարված տատանմունքների N թվին․

T-t/N

6.ի՞նչ է տատանումների լայնույթը :ինչ միավորներվ է այն արտահայտվում;
Տատանվող մարմնի առավելագույն շեղումը հավասարակշռության դիրքից կոչվում է տատանումների լայնույթ: Այն արտահայտվում է երկարության միավորներով՝ մետր, սանտիմետր և այլն:

7.ի՞նչ է տատանումների հաճախությունը;Ինչ միավորներով է այն արտահայտվում

Տատանումների հաճախությունը մեկ վայրկյանում կատարվող տատանումների թիվն է։ Հաճախությունը արտահայտվում է հերցով (Հց)։

Տատանումների հաճախությունը որոշելու համար անհրաժեշտ է տատանումների n թիվը բաժանել այն ժամանակի վրա, որի ընթացքում այդ տատանումները տեղի են ունեցել` ν=n/t

8.Ո՞ր հաճախությունն է կոչվում 1Հց;
Եթե տատանումների հաճախկությունը 1 Հց է նշանակում է, որ յուրաքանչյուր վայրկյանում տատանվող մարմինը կատարում է 1 տատանում:

9.Որո՞նք են տատանումների մարման պատճառները։
Այն տատանումները, որոնց լայնույթն աստիճանաբար փոքրանում է, անվանում են մարող տատանումներ:

10.Ինչու՞ են ճոճանակը համարում տատանողական համակարգ

11.Ո՞ր տատանումներն են անվանում ազատ:
Այն տատանումները, որոնք կատարվում են համակարգում գործող ներքին ուժերի շնորհիվ, անվանում են ազատ տատանումներ:

12.Ո՞ր տատանումներն են անվանում հարկադրական։
Այն տատանումները, որոնք կատարվում են արտաքին պարբերաբար փոփոխվող ուժի առկայությամբ, անվանում են հարկադրական տատանումներ:

13.Ի՞նչ է զսպանակավոր ճոճանակը

Զսպանակավոր ճոճանակը k կոշտությամբ անկշիռ զսպանակից կախված m զանգվածով բեռ է և ի վիճակի է տատանվել զսպանակի առաձգականության ուժի շնորհիվ։

 14. Ի՞նչ է մաթեմատիկական ճոճանակը

Մաթեմատիկական (թելավոր) ճոճանակը բաղկացած է l երկարությամբ բարակ թեթև թելից, որից կախված m զանգվածով գնդիկը։ Եթե գնդիկը, հավասարակշռության դիրքից հանելով, մի կողմ շեղենք ու բաց թողնենք, այն կսկսի տատանվել, այսինքն կրկնվող շարժումներ կատարել` պարբերաբար անցնելով հավասարակշռության դիրքով։

15.Ի՞նչ է ռեզոնանսը

Ռեզոնանսը տատանողական համակարգում ստիպողական տատանումների լայնույթի կտրուկ աճի երևույթ է, երբ արտաքին պարբերական ազդեցությանբ, հաճախությունը մոտենում է որոշակի արժեքների, որոնք պայմանավորված են համակարգի հատկություններով։

Մարմնի իմպուլս:Իմպուլսի պահպանման օրենք:Ռեակտիվ շարժում

1.Որ մեծություննէ կոչվում մարմնի իմպուլս

Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է մարմնի զանգվածի և արագության արտադրյալին, կոչվում է մարմնի իմպուլս

 2.Ինչ բանաձևով է որոշվում մարմնի իմպուլսը

P=mv

 3.Ինչ միավորով է չափվում իմպուլսը միավորների ՄՀ-ում

1 կգ·մ/վ

  4.Իմպուլսը վեկտորական մեծություն է ,թե սկալյար

Վեկտորային

  5.Ինչն են անվանում համակարգի իմպուլս

Մարմինների համակարգի իմպուլս կոչվում է այդ համակարգը կազմող մարմինների իմպուլսների գումարը:

 6.Մարմինների որ համակարգն է կոչվում փակ

Մարմինների փակ համակարգ կոչվում է միայն միմյանց հետ փոխազդող մարմիններից կազմված համակարգը: Փակ համակարգ կազմող մարմինների իմպուլսների գումարը մնում է անփոփոխ:

 7.Ձևակերպել իմպուլսի պահպանման օրենքը

Մասնավորապես, m1  և m2 զանգվածներով մարմինների փակ համակարգի համար իմպուլսի պահպանման օրենքն ունի հետևյալ տեսքը.  m1v1→+m2v2→=m1v՛1→+m2v՛2−→,որտեղv1→ ևv2→ մարմինների արագություններն են մինչև դրանց փոխազդեցությունը,իսկv՛1→ևv՛2→ ՝ փոխազդեցությունից հետո

 8.Որ շարժումն է կոչվում ռեակտիվ

Ռեակտիվ շարժում  են անվանում այն շարժումը, որի դեպքում մարմնից որոշակի արագությամբ նրա մի մասի անջատման հետևանքով մնացած մասը շարժվում է հակառակ ուղղությամբ:

  9.Ինչ կառուցվածք ունի հրթիռը

Հրթիռը բաղկացած է հիմնական մասերից պատյանից և վառելանյութից։ Պինդ վառելանյութով աշխատող հրթիռներում կերոսին կամ հեղուկ ջրածին ։

Լաբորատոր Աշխատանք

S=1,10մ

T=0,140վ²

a-?մ\վ²

a=2s/t²= 1,10մ÷0,140 վ² =15,7մ\վ² 

 

Նյուտոնի Օրենքներ

1. Նյուտոնի առաջին օրենքի ձևակերպումը:

Մարմինը պահպանում է իր արագությունը ոչ միայն այլ մարմինների ազդեցության բացակայության, այլ նաև դրանց հավասարակշռության դեպքում:

2.Բերել Նյուտոնի առաջին օրենքը հաստատող օրինակներ:

Անկարգելորդը (պարաշյուտիստը) վայրէջքի վերջում շարժվում է հավասարաչափ, որովհետև պարանների կողմից նրա վրա ազդող ուժը համակշռում է Երկրի ձգողության ուժին:

3.Ինչ պայմաններում է մարմինը շարժվում ուղղագիծ հավասարաչափ:

Ուղղագիծհավասարաչափշարժմանժամանակմարմնիհետագիծնուղիղգիծէ, մարմինըմիշտշարծվումէնույնուղղությամբ։

4.Մարմնի վրա ազդող ուժերի համազորը զրո է: Մարմինը շարժվում է,թե գտնվում է դադարի վիճակում:

չի շարժվում

5.Ինչն է մարմնի արագության փոփոխության պատճառը:

իներցիան

6.Նյուտոնի երկրորդ օրենքի ձևակերպումը,գրել բանաձևը:

Մարմնի վրա ազդող ուժի ազդեցությամբ նրա ձեռք բերած արագացումը հավասար է այդ ուժի և մարմնի զանգվածի հարաբերությանը:

a=F/m

7.Որ դեպքում է մարմինը շարժվում արագացմամբ:

երբ նրա արագությունը գնալով բարձրանում է:

8.Բերել մարմինների փոխազդեցության օրինակներ:

9.Նյուտոնի երրորդ օրենքի ձևակերպումը,գրել բանաձևը:

Մարմինները միմյանց հետ փոխազդում են նույն բնույթի` մոդուլով հավասար և ուղղությամբ հակադիր ուժերով:

F⃗ 12=−F⃗ 21

Ֆիզիկա․ Ինքնաստուգում

1. Ի՞նչ է նշանակում «ֆիզիկա» բառը

Ֆիզիկա բառը առաջացել է Հուներեն ֆյուզիս բառից, որը նշանակում է բնություն։

2. Ո՞րն է ֆիզիկայի հիմնական խնդիրը

Ֆիզիկայի գլխավոր խնդիրն է՝ ճանաչել բնության օրենքները, տարբեր նյութերի հատկությունները և օգտագործել դրանք մարդկանց օգտին:

3. Ի՞նչ է ուսումնասիրում ֆիզիկան

Ֆիզիկան ուսումնասիրում է մեզ շրջապատող աշխարհը, բնության  երևույթները, հայտնաբերում է բնության մեջ տեղի ունեցող տարբեր ֆիզիկական երևույթները

4. Ի՞նչ է բնությունը

Բնությունն ամբողջ նյութական աշխարհն է: Այն բաղկացած է կենդանի և անկենդան բաղա­դրիչներից: Բույսերը և բոլոր կենդանի օրգանիզմնե­րը՝ ներառյալ մարդը, կենդանի բնության մարմիններ են:

5. Ի՞նչ ես հասկանում բնության երևույթ ասելով:

Ես բնության երևույթ ասելով հասկանում եմ այն ցանկացած փոփոխությունները, որոնք կան բնության մեջ

Շփման ուժ:Շփման ուժի դերը բնության մեջ և կենցաղում:Մի ուղղով ուղղված ուժերի գումարումը:

1. Բերել շփման առկայությունը հաստատող օրինակներ

Շփման առկայությունը հաստատելու համար պետք է դիտարկենք և բերենք օրինակ

Օրինակ ՝ Փորձենք շարժել սեղանին դրված ծանր գիրքը ՝ նրա վրա ազդող հորիզոնական ուղղված ուժով: Կնկատենք, որ ազդող ուժը բավականաչափ փոքր է, այսինքն գիրքը դադարի վիճակում է: Եվ սկսում է շարժվել միայն այն դեպքում, երբ ազդող ուժ է լինում: Այդ ուժը մարմնի և սեղանի մակերևույթների միջև առաջացած դադարի շփման ուժն է

2. Ինչով է պայմանավորված շփումը

Շփման ուժը պայմանավորված է շփման ուժի մեծության և շփվող մարմինների ողորկության աստիճանից

3. Թվարկել շփման տեսակները և բերել օրինակներ

Շփման տեսակներից են ՝ դադարի շփման ուժը, սահքի շփման ուժը և գլորման շփման ուժը

4.Օրինակներով ցույց տալ,որ միևնույն պայմաններում գլորման շփման ուժը փոքր է սահքի շփման ուժից:
Օրինակ՝երբ քարը գլորենք թեկ մակերևույթի վրայից, ապա նրա արագությունը գնալով մեծանում է շփման ուժի նկատմամբ, իսկ երբ այն քաշենք հարթ մակերևույթի վրայով, ապա նրա շփման ուժը կլինի ավելի շատ:
5.Բերել շփման դրսևորման օգտակար օրինակներ
Եթե շփման ուժը չլիներ, ապա օրինակ ավտոմեքենային հնարավոր չէր արգելակել, ինչը կարող էր բերել վատ հետևանքների:
6.Բերել շփման դրսևորման վնասակար օրինակներ
Եթե շփման ուժը կա, ապա մարդը չի կարող տեղափոխել մի ծանր իր, մի տեղ որտեղ նա ուզում է:
7.Ինչպես կարելի է մեծացնել շփումը
Շփման ուժ մեծացնելու համար կարելի է մակերևույթը դարձնել խորդուբորդ:
8.Ինչպես կարելի է փոքրացնել շփումը
Շփման ուժը փոքրացնելու համար կարելի է մակերևույթը ինչքան հնարավոր է հարդեցնել:
9.Բերեք օրինակներ,երբ մարմնի վրա միաժամանակ ազդում է մի քանի ուժ;
Օրինակ թուղթը, երբ պատուհանից կցենք, ապա նրա վրա կազդեն և ծանրության ուժը և օդի դիմադրողականությունը:
10.Որ ուժն է կոչվում համազոր:
Այն ուժը, որ մարմնի վրա ունենում է նույն ազդեցություն, ինչ մի քանի ուժերը միասին ազդելիս, կոչվում է այդ ուժերի համազոր:
11.Ինչպես է ուղղված մի ուղով միևնույն կողմն ուղղված երկու ուժերի համազորը,և ինչպես է որոշվում նրա մոդուլը:
Նրանց համազորը ուժը ուղղված է նույն ուղղությամբ և որոշվում է այդ երկու թվերի մոդուլների գումարով:
12.Ինչպեսէուղղվածմիուղովհակառակկողմերուղղվածերկուուժերիհամազորը,և ինչպես է որոշվում նրա մոդուլը:
Նրանց համազորը ուժը ուղղված է հակառակ ուղղությամբ և որոշվում է այդ երկու թվերի մոդուլների հանումով:
13.ինչպես է շարժվում մարմինը նրա մի կետում կիրառված,մոուլով հավասար և հակառակ ուղղված երկու ուժերի ազդեցությամբ:
Նրա արագությունը չի փոփոխվում:

Մարմնի կշիռ

1.Ինչն են անվանում մարմնի կշիռ:

Այն ուժը, որով մարմինը Երկրի ձգողության հետևանքով ազդում է անշարժ հորիզոնական հենարանի կամ ուղղաձիգ կախոցի վրա, կոչվում է մարմնի կշիռ։

Հենարանի վրա գտնվող մարմինը չի ընկնում ներքև, որովհետև նրա վրա, բացի ծանրության ուժից, ազդում է նաև մեկ՝ ուղղաձիգ դեպի վեր ուղղված ուժ: Այդ ուժը հենարանի առաձգականության ուժն է, որն առաջանում է հենարանում մարմնի ազդեցության առաջացրած դեֆորմացիայի հետևանքով: Քանի որ  ազդեցությունը միակողմանի չի լինում, ուրեմն հենարանն էլ է ազդում մարմնի վրա: Մարմնում դեֆորմացիայի հետևանքով առաջանում է առաձգականության ուժ, որն ուղղված է դեպի ներքև, որով  մարմինն ազդում է հենարանի վրա:

Նույնը կարելի է ասել կախոցից կախված մարմնի համար՝ դեֆորմացվում է ոչ միայն կախոցը, այլև մարմինը, որը դեպի ներքև ուղղված ուժով ազդում է կախոցի վրա:

2.Ինչ բնույթի ուժ է մարմնի կշիռը:

Մարմնի կշիռը բնույթով առաձգականության ուժն է, որն ազդում է հենարանի կամ կախոցի վրա։ Իսկ ծանրության ուժը գրավիտացիոն ուժ է, որն ազդում է մարմնի վրա: Այդ ուժերը միշտ ուղղված են ուղղաձիգ դեպի ներքև և կիրառված են տարբեր մարմինների վրա:

3.Ինչպես է ուղղված մարմնի կշիռը, և որտեղ է այն կիրառված։

Ինչպես յուրաքանչյուր ուժ, կշիռը միավորների ՄՀ -ում չափվում է նյուտոններով։
Կշիռը ևս գծագրում պատկերվում հատվածի տեսքով, որի վրայի սլաքը ցույց է տալիս դրա ուղղությունը:

Հենարանի վրա դրված մարմնի վրա ազդող ուժերն են՝ Fծանր.=m⋅g ծանրության ուժը և N՝ հենարանի հակազդեցության ուժը:

P-ն հենարանի վրա մարմնի ազդեցությահն ուժն է, այսինքն կշիռը:

Կախոցից կախված մարմնի վրա ազդում են Fծանր.=m⋅g ծանրության ուժը և T` թելի առաձգականության (լարման) ուժը: P-ն հենարանի վրա մարմնի ազդեցության ուժն է, այսինքն՝ կշիռը:

Այն ուղղված է ուղղաձիգ՝ դեպի վերև։ Այդ ուժը հենարանի առաձգականության ուժն է, որն առաջանում է մարմնի ազդեցությամբ հենարանի դեֆորմացիայի հետևանքով։

4.Ինչ բանաձևով է որոշվում մարմնի կշիռը:

P=mxg

5.Պարզաբանել մարմնի կշռի և ծանրության ուժի տարբերությունները:

Մարմնի  կշռի և ծանրության միջև Fծանր.=P=m⋅g հարաբերակցությունը իրավացի է այն դեպքում, եթե հորիզոնական հենարանն անշարժ է, կամ շարժվում է ուղղագիծ և հավասարաչափ Երկրի նկատմամբ:

Եթե մարմինը սկսում է շարժվել ծանրության ուժի ազդման ուղղությամբ, ապա Fծանր.=P=m⋅g հարաբերակցությունը խախտվում է: Պարզվում է, այս դեպքում հենարանը մարմնի վրա ճնշում է ավելի ուժեղ կամ թույլ, քան ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման դեպքում և մարմնի կշիռը կարող է մեծ կամ փոքր լինել ծանրության ուժից:

Օրինակ, տիեզերանավի վերսլացքի ժամանակ, կամ արգելակմամբ վայրէջք կատարելիս, տիեզերագնացի կշիռը մեծ է լինում ծանրության ուժից և նա գերբեռնվածություն է զգում:

6.Քննարկել մարմնի զանգվածի և կշռի տարբերությունները